Th xin dời các bài viết của mình trong topic "Làm sao để có cú giật mạnh" về topic mới này để mọi người dễ đọc. Với những bài sắp viết thì vẫn post bên topic cũ để mọi người tham gia tranh luận, sau đó mới post ở đây. Mọi người vui lòng không tranh luận ở đây để người đọc theo dõi thuận tiện. Xin cám ơn.
Khi đã biết chơi BB, tất cả mọi người đều có những câu hỏi cho riêng mình. Ngoài những câu hỏi mang tính tổng hợp như "làm thế nào để tấn công hiệu quả", "làm thế nào phòng thủ kín nhất",... thì được cụ thể hóa bằng những câu "làm thế nào để giật mạnh nhất", "làm thế nào khống chế cú giao bóng này", "làm thế nào để gò bóng xoáy nhiều và ngắn",.... Và trong những câu tự hỏi chi tiết đó, câu hỏi "làm thế nào để có cú giật mạnh nhất" vẫn là câu được "mọi người ưa thích nhất", hay nói cách khác là: "được mọi người tin dùng", hiii. Thế nhưng, lướt qua mọi diễn đàn nơi luôn có câu này xuất hiện, lập tức chủ thớt nhận được ngay những câu comment: "Dễ ợt", rồi kèm theo những lời khuyên: tập luyện nhiều hơn, giật nhiều hơn, tăng cường thể lực, khụy gối, xoay hông, cầm tạ 200gr, 500gr để tập, .... nói chung là những lời khuyên sinh học. Bên cạnh đó là những lời khuyên nhiều không ít như: đánh bóng đầu vợt, lựa chọn mút tốc độ cao hơn, cốt cứng hơn, lăn hết cánh tay cho cánh tay đòn dài hơn, lắc thêm cổ tay, tăng cường ma sát, hạ rồi xoay chân trụ, ...... gọi chung là những lới khuyên (vật) lý học. Nghĩa là, ai cũng thắc mắc cho riêng mình, nhưng rất sẵn sàng chia sẻ những lời khuyên ... sinh - lý như vậy. Nhưng đôi khi, chúng ta vẫn thắc mắc vì những hiện tượng khó lý giải quanh cú giật. Nói chi xa xôi, VDV Đặng Trần Phú, một trong những cây vợt hàng đầu Saigon hiện nay có thể hình hết sức khiêm tốn- thực tế phải gọi là mảnh khảnh mới đúng, thậm chí nhiều người còn cho rằng anh còn chưa dám đi đến những nơi có gió mạnh, hiii. Nhưng khi anh giật xung, thì, người đỡ chạm được trúng bóng đã là may mắn. Hay những VDV cử tạ, thể hình thì cú giật bóng không có vẻ là mạnh thật sự. Vấn đề là do đâu, yếu tố nào làm cú giật được mạnh như mong ước. Chúng ta hãy thử xem xét các yếu tố nội tại của vấn đề qua quỹ đạo bóng, vợt, mút để làm nên cú giật mạnh trong BB. (còn tiếp) (Phần sau) Yếu tố thứ nhất: cú giật mạnh là gì? Có phải giật mạnh quá thì ra ngoài bàn, giật yếu thì bóng sẽ cắm lưới? Thực tế là ngược lại hoàn toàn. Phần 2: Yếu tố thứ nhất: cú giật mạnh là gì? Có phải giật mạnh quá thì ra ngoài bàn, giật yếu thì bóng sẽ cắm lưới? Thực tế là ngược lại hoàn toàn. Một lực sĩ cử tạ có thể thực hiện một cú đánh mạnh đến mức bóng bay nhanh khủng khiếp đến ..... cuối phòng nhưng không chạm bàn thì có thể gọi là giật mạnh? đương nhiên là không. Vậy cú giật mạnh phải là cú giật chạm bàn đối phương, nghĩa là có tốc độ và xoáy nhiều mới gọi là giật mạnh. Mọi vấn đề sẽ được lý giải từ lý thuyết quan trọng nhất của BB mà mọi người đều cảm nhận được, nhưng lại ít để tâm. đó là xoáy tạo quỹ đạo bóng. Từ lý thuyết này, hiện tượng giật ra ngoài bàn và giật cắm lưới sẽ làm đảo lộn hoàn toàn sự suy nghĩ của nhiều người là giật mạnh bóng ra ngoài, giật yếu bóng cắm lưới. Clip sau sẽ cụ thể hóa bằng hình ảnh: Xin hãy quan sát từ 0:15 đến 0:55 thật kỹ, ngoại trừ xoáy corkscrew là xoáy chưa cần quan tâm đến vì ít được thực hiện ngoại trừ giao bóng. Còn lại là xoáy lên, xoáy xuống và xoáy ngang. Khi bóng được tạo xoáy và bay đi, bóng sẽ có quỹ đạo khác nhau tùy theo chiều xoáy và mức độ xoáy. Cụ thể là xoáy lên sẽ làm bóng cắm xuống, còn xoáy xuống thì quỹ đạo bóng gần như bay ngang. Có thể minh họa lý thuyết này bằng hình vẽ như sau: Hình vẽ minh họa điểm ở giữa bóng, khi nó chuyển động về hướng nào (xoáy), mặt bên ấy sẽ hình thành một áp lực từ không khí làm trái bóng sẽ chuyển động theo hình mũi tên đứt khúc, điều này tương tự như đoạn clip về xoáy ngang phải nêu trên. Như vậy, áp lực này cũng đúng với xoáy lên và xoáy xuống, khi giật xoáy lên càng lớn, độ cắm của bóng sẽ càng lớn cho đến mức có thể cắm lưới được. Ngược lại, bóng xoáy lên ít sẽ đi thẳng hơn nên rất dễ ....ra ngoài bàn. Đến đây thì có thể kết luận ...."ngược" với suy nghĩ của nhiều người: giật bóng ra ngoài nghĩa là giật thiếu xoáy, giật bóng vào lưới không phải là giật nhẹ, mà là giật quá nhiều xoáy. Theorist sẽ quay lại hiện tượng này sau bởi vì nhiều người sẽ phản đối: giật bóng xoáy xuống mà giật quá nhẹ cũng cắm lưới, không thể cho là giật quá dư xoáy, thế nhưng, đó là phản ứng hoàn toàn khác: phản ứng của mút bị xoáy. Trong đoạn clip trên, xin mọi người xem lại từ đoạn 1:04 đến 1:22, nhất là phần lý giải có mũi tên minh họa. Phần lý giải này rất quan trọng vì nó minh họa cho phần 3 của bài viết: phản ứng bật ngược của mút để tạo xoáy khi giật.
Phần 3: Hiệu ứng bật ngược của mút để tạo xoáy khi giật. Đến đây thì chúng ta đều biết, xoáy lên mạnh là yếu tố không thể thiếu để có cú giật mạnh, không có xoáy lên mạnh, cú giật sẽ không thực hiện được. Và một trong những kỹ thuật tạo xoáy lên chính là thực hiện tốt nhất hiệu ứng bật ngược xoáy khi giật bóng đến là xoáy lên (sẽ gọi tắt là bóng xoáy lên). Quan sát lại đoạn clip minh họa khi bóng xoáy lên chạm vợt, bóng sẽ bật ra với chiều xoáy ngược lại. Nhưng bóng lại bật lên trời chứ không ngược lại hướng vào bàn. Vì sao? và làm cách nào để bóng bật ngược tốt nhất? Để giải quyết vấn đề, cần khảo sát để hiểu rõ hiệu ứng bật ngược này. Với tất cả loại mút thường (mút láng), hiệu ứng bật ngược đều có. Cụ thể là vợt khi tiếp bóng sẽ có hai giai đoạn: nén vào theo chiều xoáy và bật ngược lại tạo ra xoáy ngược lại. Hiệu ứng thì giống nhau, nhưng phương thức để tạo hiệu ứng này giữa mút tàu và mút Nhật (gọi chung mút Nhật, Đức, Pháp, ..... là mút Nhật cho gọn). Nhưng do hiệu ứng giống nhau nên Th sẽ mở rộng chủ đề này trong dịp khác, trong bài này chỉ nêu sự khác nhau trong cách thực hiện. Trở lại với hiệu ứng bật ngược, chúng ta cần biết rằng hai giai đoạn nén và bật của mút sẽ ít hay nhiều phụ thuộc vào hai yếu tố: 1. lực va chạm của bóng và vợt; 2. sức ép được duy trì sau đó của vợt lên bóng để tạo hiệu ứng bật ngược tốt nhất (có độ xoáy ngược lại cao nhất). Với cú bạt, hiệu ứng xảy ra là tác động lực thật mạnh vào bóng nhằm đánh tan xoáy của bóng đến và tư tạo xoáy cố định, bóng sẽ rời vợt thật nhanh để đi với tốc độ cao. Tuy nhiên, cú bạt bị hạn chế do độ xoáy thấp nên không xử lý được bóng rơi thấp và xoáy là những bóng thuộc đẳng cấp cao hơn. Cú giật đòi hỏi phải thực hiện được hiệu ứng bật ngược này, muốn như vậy phải hiểu tính năng của mút sau khi bị nén đã bật ngược lại nhờ vào điều gì. Chính sự nhầm lẫn giữa cú bạt và giật làm cú giật không hiệu quả với nhiều người. Đề bật ngược lại tạo xoáy lên tốt nhất, vợt sau khi chạm bóng phải tăng cướng sức nén lên bóng nhằm tạo sực bật ngược xoáy, và điều này làm thời gian lưu bóng trên vợt nhiều hơn bạt. Chúng ta cùng quan sát động tác giật để chọn thời điểm tiếp xúc bóng tốt nhất. Từ vị trí đầu tiên ở thấp nhất, vợt được vung theo hướng từ dưới lên và kết thúc ở vị trí cao nhất. Rất dễ nhận xét là tốc độ ở điểm đầu (trước khi giật) là bằng 0, sau đó vợt tăng tốc đến điểm giữa động tác, sau đó giảm dần đến cuối động tác thì ngừng lại (vận tốc bằng 0). Như vậy, điểm lý tưởng để tiếp xúc bóng sẽ ở đâu trong "lộ trình" này của vợt? Nhiều người sẽ nói ngay rằng: ở giữa động tác. Nhưng chúng ta đều biết, điều kiện để bóng bật ngược tốt nhất phải là tăng cường độ nén sau khi tiếp bóng, nê điểm chạm bóng phải là trước đó, tức là chỉ trong nửa đầu của lộ trình vợt. Vậy điểm lý tưởng là ở đâu? Điều này tùy thuộc vào vợt, mút của mỗi người, nếu là mút Nhật, điểm đó khoảng 1/4 của lộ trình, còn mút tàu thì gần như chạm bóng mới bắt đầu giật, sự khác nhau này như đã nêu ở trên, là do phương thức tạo xoáy của 2 dòng mút này khác nhau hoàn toàn. Trở lại với đoạn clip minh họa bật ngược xoáy ở trên, dễ hiểu là muốn bóng bật ngược vào bàn chứ không vọt lên trời, người chận bóng cần đẩy vợt ra trước để tăng cường độ nén bóng cho sự bật ngược xoáy được xảy ra tốt nhất. Đến đây, chúng ta đều hiểu lý do vì sao càng bậm môi giật vỗ vào bóng mạnh bao nhiêu, bóng càng kém xoáy bấy nhiêu và không thể giật tốt được mà chỉ giật như một lực sĩ cử tạ - bóng bay thật nhanh đến cuối phòng mà không chạm vào bàn, hiii. Từ việc xác định điểm chạm bóng trong động tác giật, sẽ dẫn đến một hệ quả nữa: điểm chạm bóng so với thân người khi giật để thực hiện được điểm chạm bóng ở 1/4 đầu lộ trình. Theorist xin được trình bày ở phần 3 tiếp theo. Phần 3: Hiệu ứng bật ngược của mút để tạo xoáy khi giật. (tiếp theo) * Điểm chạm bóng so với thân người: Tất cả các huấn luyện viên khi tập cho người mới chơi BB đều gặp khó khăn như nhau khi bước sang dạy kỹ thuật giật. Loại trừ việc hướng dẫn động tác sai, ngay cả người tập đã thực hiện đúng động tác giật giống hệt như thầy mà bóng vẫn ra ngoài bàn, giải pháp được áp dụng phổ biến là úp vợt xuống. Thật ra, nguyên nhân chính là điểm chạm bóng so với thân người, điểm chạm bóng trước thân người làm hiệu ứng bật ngược của xoáy không xảy ra tốt được nên bóng không đủ độ cắm, khi mà người tập vẫn chạm bóng phía trước thân người, vốn là điểm chạm khi bạt, đánh đều. Như đã phân tích về điểm chạm bóng của vợt phải nằm khoảng 1/4 đường lăn tay, việc chạm bóng trước thân người khi giật vô tình lại là điểm chạm ở giữa đường lăn tay, hay còn nhiều hơn. Và như vậy, hiệu ứng bật ngược đã không xảy ra được. Một điều nhầm lẫn phổ biến nữa cho người giật khiến bóng giật nhẹ là việc lấy đà tay cho dài. Theo suy nghĩ vật lý thông thướng, đường lăn tay càng dài thì lực tiếp xúc bóng càng mạnh, nhiều người đã bắt đầu cú giật từ trên cao đi xuống thấp rồi mới giật lên. Nhưng điều này lại làm cú giật càng kém xoáy hơn, lực chạm bóng cũng rất nhẹ, không như suy nghĩ. Trên thực tế, việc tăng thêm độ dài lăn tay làm cho điểm chạm bóng vì thế là ở điểm 1/2 đường lăn tay hoặc ngắn hơn nữa. Do vậy, để bảo đảm điểm chạm đúng kỹ thuật là khoảng 1/4 từ điểm bắt đầu, trước khi giật, người chơi phải có độ dừng ngắn trước khi giật. Như trong đoạn đầu đã đề cập, hiệu ứng bật ngược xảy ra phụ thuộc vào hai yếu tố: 1. lực va chạm giữa vợt và bóng; 2. sức ép được tăng cường sau khi tiếp bóng của mặt vợt. Bài phần 3 chỉ là giải quyết mục (2) của vấn đề là xác định điểm chạm bóng để duy trì sức ép đó. Phần 4 tiếp theo mới là phần quan trọng nhất để có cú giật mạnh: Nguyên tắc 90 độ của vợt và quỹ đạo bóng. (Hết phần 3)
Phần 4: Nguyên tắc 90 độ để có cú giật mạnh. Phần 4 sẽ gồm 2 ý chính: 1. nguyên tắc 90 độ và hệ quả liên quan; 2. đàn hồi của cốt vợt theo nguyên tắc 90 độ. 1. Nguyên tắc 90 độ và hệ quả liên quan: Để có cú giật mạnh, yếu tố đầu tiên mà mọi người đều dễ dàng đồng ý là lực va chạm giữa mặt vợt và bóng phải mạnh nhất. Lực va chạm mạnh ngoài việc tạo hiệu ứng bật ngược xoáy của mút cho bóng, mà còn khiến tốc độ (và cả xoáy) khi bóng nảy ra dễ dàng đạt cực đại. Tuy nhiên, việc tạo ra lực va chạm mạnh nhất khi giật không đơn giản chỉ là dùng vợt vỗ mạnh vào bóng, bởi như đã trình bày, cú giật không phải là bạt mà còn phải cho bóng gần vợt để tạo hiệu ứng bật ngược. Do vậy, chúng ta hãy khảo sát hiện tượng đón bóng sau đây để tìm ra nguyên nhân của cú giật mạnh nhẹ. Thả quả bóng rơi tự do (thẳng đứng) từ trên cao xuống và dùng vợt để hứng bóng theo hình vẽ sau: Lực va chạm của bóng và vợt sẽ mạnh nhất khi nào, vợt nghiêng sang trái, sang phải, hay vuông góc với hướng bóng như hình vẽ? Chắc chắn ai cũng đồng ý rằng vợt phải vuông góc với hướng bóng rơi mới tạo được lực va chạm giữa bóng và vợt lớn nhất. Hai trường hợp vợt nghiêng trái và nghiêng phải đều làm lực va chạm nhỏ lại, hơn nữa, càng nghiêng nhiều bao nhiêu, lực va chạm càng nhỏ bao nhiêu. Tóm lại là vợt càng song song với hướng bóng rơi càng nhiều, lực va chạm càng nhỏ nhất đến bằng 0, vợt càng tăng đến góc 90 độ, lực va chạm càng lớn đến cực đại. Một khảo sát tương tự nhưng ở góc độ khác. Để vợt nghiêng trước khoảng 30 độ rồi thả bóng rơi ở cạnh trái của vợt như hình vẽ. Khi bóng rơi gần đến vợt, ta xoay vợt trở về vuông góc với hướng bóng rơi, hướng xoay vợt như vậy gọi là "về góc 90 độ". Nếu ta xoay vợt theo hướng ngược lại tạo độ nghiêng lớn hơn nữa, gọi là "xa góc 90 độ" (tên gọi theo tác giả tự đặt cho dễ hiểu). Dĩ nhiên là ai cũng biết, vợt bật "về góc 90 độ" sẽ tạo ra lực va chạm mạnh hơn để nguyên mặt nghiêng, ngược lại, xoay vợt cho nghiêng hơn - "xa góc 90 độ" sẽ khiến lực va chạm càng nhỏ hơn vợt để nguyên mặt nghiêng. Và đó là hai hệ quả của nguyên tắc 90 độ của quỹ đạo bóng và vợt. Vậy, áp dụng nguyên tắc 90 độ này cho cú giật bóng xoáy lên qua hình vẽ mượn của All About Table Tennis.com được vẽ đầy đủ như sau: Áp dụng lý thuyết "siêu kinh điển qua mọi thời đại": bóng xoáy lên thì giật úp vợt xuống đè tới, người giật sẽ có mặt vợt khi tiếp bóng như sau: Nhìn hình và hiểu nguyên tắc 90 độ để đưa đến kết luận: hướng bóng đến và mặt vợt gần như song song (lực va chạm nhỏ nhất) mà đòi giật mạnh thì ....... Lý Đức cũng không giật mạnh được chứ đừng nói đến thể hình chỉ mới gấp đôi anh Phú Sóc thì ăn thua gì. Hôm nay là ngày Th mời tất cả nghỉ giải lao, tạm gác lại mớ lý thuyết rối rắm để thưởng thức một trận đấu đỉnh cao giữa Ma Long và Zhang Jike tại giải China Trials năm 2014 chuẩn bị cho giải WTTTC sau đây: Xin các bác xem lại cú đánh kỹ thuật của hai VDV này từ phút 4:00 đến 4:20. Sau quả gò phải của ZJK, Ma Long đè bóng giật tới thì bị Zhang Jike phản đòn bằng cú giật lại. Nếu xem kỹ động tác của họ, nhiều người sẽ nghĩ rằng đây là hai thằng ... điên. Xoáy xuống mà giật tới, còn Zhang Jike lại giật phản đòn tay lên cao quá đầu, nhưng nhìn uy lực của đường bóng thì .... ai điên?
Phần 5: Điểm chạm bóng trên mặt vợt. Tất cả những nguyên tắc và lý thuyết đã trình bày sẽ là vô ích vì đó mới là những điều kiện "cần" cho cú giật mạnh, vì thế, những thử nghiệm theo nguyên tắc 90 độ chắc chắn sẽ không thành công. Điểm đánh trên mặt vợt là điều hiện "đủ" để có sự khác biệt trong uy lực của bóng giữa 2 VDV khác đẳng cấp cho dù cùng giật bằng một cây vợt. Sự khác nhau này cũng giải thích hiện tượng giật động tác giống hệt Ma Long, vợt cũng giống nhưng bóng bay lại không giống, VDV nước ngoài đánh theo nguyên tắc xoáy xuống úp vợt, xoáy lên ngửa vợt như clip, nhưng thử đánh theo thì kết quả lại ngược lại, bóng bay ra ... hàng rào. 1. Luật của ITTF và hệ quả: Mọi việc bắt nguồn từ điều luật 2.4.2 của Liên Đoàn BBTG (ITTF): Ít nhất 85% bề dầy cốt vợt phải bằng gỗ tự nhiên; một lớp dính bên trong cốt vợt có thể được tăng cuờng bằng loại chất sợi như sợi các bon, sợi thủy tinh hay giấy nén nhưng không được vượt quá 7,5% toàn bộ bề dày hoặc 0,35mm. Chính "85% bề dầy cốt vợt phải bằng gỗ tự nhiên" này làm vợt BB có đặc tính là các điểm chạm bóng trên mặt vợt đều tác động vào bóng khác nhau mà ai cũng biết. Tuy nhiên, đa số ý kiến về sự khác nhau này lại không nắm rõ về đặc tính của gỗ mà chỉ cho rằng theo nguyên tắc cánh tay đòn: điểm chạm bóng càng ra đầu vợt thì càng mạnh, trên thực tế thì điều này hoàn toàn sai lầm làm hạn chế những kỹ thuật của người chơi, đặc biệt là kỹ thuật giật bóng. Với điều luật trên, ITTF đã khống chế sự đơn giản của BB nếu vợt được phép làm bằng kim loại, điều không khó với những người chế tạo, vì khi đó, đúng là điểm chạm bóng càng ở đầu vợt sẽ càng mạnh, hai điểm chạm bóng có khoảng cách bằng nhau tính từ cán sẽ giống như nhau, bởi vì cốt kim loại sẽ không có tính đàn hồi như gỗ, hay có, nhưng gần như không đánh kể để có sự khác biệt. Với mặt vợt gỗ, việc nghiên cứu về sự đàn hồi khi chạm bóng kết hợp nguyên tắc 90 độ sẽ giải mã những khác biệt trong cú giật mạnh và chuẩn của các VDV hàng đầu TG so với chúng ta và từ đó, chúng ta cũng cải thiện được kỹ thuật giật đáng kể. Với vợt bằng gỗ, lực va chạm khi vợt và bóng tiếp xúc nhau chỉ tạo ra những đàn hồi rất nhỏ, gần như không thể thấy bằng mặt thường vì chúng chỉ dao động trong thời gian rất ngắn với cự ly vài dem (1 dem =1/10mm) nhưng đã tạo ra sự khác biệt rất lớn khi chạm bóng ở điển khác nhau trên mặt vợt. Để phân tích rõ hơn sự khác nhau này, cần phải biết những hướng đàn hồi của mặt vợt. Do có hiện tượng đàn hồi, mặt vợt sẽ có những đàn hồi như sau (hình vẽ của tác giả Dong_tedi): Tại điểm 1 (thuộc trục X), nếu bắn mạnh quả bóng không xoáy vào theo phương vuông góc với mặt vợt, bóng nảy ra thẳng đứng theo đường bắn vào ==> không có đàn hồi đáng kể. Tại điểm 2 đầu vợt (thuộc trục X), bóng sẽ lêch đi một góc do đầu vợt đàn hồi, thời gian lưu bóng trên mặt vợt do vậy cũng lâu hơn ==> mặt vợt đàn hồi theo trục Y. Tại điểm 3, vợt cũng đàn hồi và làm bóng lệch đi một góc, thời gian lưu bóng ngắn hơn tại điểm 2 nhưng lực bắn ra nhanh hơn vì đàn hồi theo trục X. Tác giả không vẽ điểm 4, là điểm đối xứng với điểm 3, vì tương tự là bóng cũng nảy ra với góc lệch như điểm 3 nhưng khác hướng (điểm 3 bóng sẽ nảy về bên phải của vợt, còn điểm 4 bóng nảy về bên trái của vợt). Tuy nhiên, chúng ta sẽ khảo sát sự khác biệt giữa 2 điểm 3 và 4 này dưới góc nhìn của nguyên tắc 90 độ để thấy được ảnh hưởng ngược nhau hoàn toàn của nó trong kỹ thuật giật bóng ở phần tiếp theo. Sự đàn hồi này được các hãng sản xuất cốt BB nhận thức rất sớm nên họ đã tìm cách hạn chế hiện tượng trên và cũng "lách" luật bằng cách dùng cacbon (mang tính kim loại) để giảm bớt hiện tượng này vì cho rằng sự đàn hồi của gỗ sẽ làm mất chính xác cho cú đánh khi chạm bóng ở nhiều điểm khác nhau trên mặt vợt. Trên các quảng cáo xuất hiện đồng thời với công nghệ ứng dụng cacbon vào sản xuất, người ta thấy các hãng đã dùng khái niệm vùng Sweet Spot để biểu thị khu vực đánh bóng chuẩn xác của vợt, là một diện tích hình tròn nằm trên mặt vợt, với lời quảng cáo công nghệ cacbon đã mở rộng tối đa vùng Sweet Spot này. Thực tế là với điều luật của ITTF trên (85% chiều dài là gỗ tự nhiên), vợt BB không thể tránh khỏi tác dụng của đàn hồi, nhưng lý thú hơn là, hiện tượng đàn hồi lại được nhìn nhận là có lợi nhiều hơn khi sử dụng mút phù hợp để tạo xoáy. Vấn đề lý thú trong nhận thức này là do lý thuyết về xoáy tạo quỹ đạo bóng sẽ được trình bày ở phần sau. (còn tiếp) Trước khi viết tiếp phần 5, Th xin trở lại một phần ngắn với chủ để hiệu ứng bật ngược của mút và hai khái niệm đàn hồi của cốt vợt: xa góc 90 độ và gần góc 90 độ vì chúng có liên quan mật thiết đến phần trình bày về cốt vợt. 1. Hiệu ứng bật ngược: như đã phân tích, nếu tình trạng tiếp xúc bóng không tốt giữa vợt và bóng thì hiệu ứng bật ngược sẽ không xảy ra như mong muốn của người chơi, bóng sẽ không tạo ra xoáy ngược tốt và kém khả năng cắm vào bàn làm cú đánh có tỷ lệ chính xác thấp. Vậy trong trường hợp tiếp xúc kém, hiệu ứng bật ngược xảy ra như thế nào? Quan sát lại clip từ 1:04, chúng ta thấy rõ là bóng xoáy lên khi chạm vợt thì bay vọt lên theo hướng song song với mặt vợt, xoáy của bóng có đổi chiều nhưng kém. Có nghĩa là khi lực va chạm kém bóng sau khi chạm có đổi chiều xoáy, nhưng hướng bóng bị tác động bởi xoáy (bóng đến) nên lăn một chút trên mặt vợt rồi vọt lên theo hướng gần song song với mặt vợt như hình sau: Và người chơi BB đều biết là muốn bóng bay trở vào bàn, cần úp vợt và đẩy mạnh về phía trước hơn, bóng sẽ bay cắm xuống hơn. Cả hai trường hợp đều là trường hợp bị xoáy khi hiệu ứng bật ngược kém, nhưng trường hợp 2 là hiệu ứng xảy ra tốt hơn nên xoáy được tạo ra tốt hơn nên có quỹ đạo cắm hơn. (còn tiếp) Từ hình 1 và kiến thức về hiện tượng bị xoáy, ta có thể nhận định về cú giật bóng xoáy lên úp trên đầu bóng như sau: Bóng bật ra theo phương gần song song với mặt vợt, tạo cảm giác muốn giật bóng lên hay xuống thì úp hay ngữa mặt vợt, bóng sẽ theo chiều, kỳ thực là bóng bị xoáy. Nếu tăng tốc độ tay thêm, chúng ta chỉ có thể làm tăng thêm tốc độ bóng ra làm cho bóng ... dễ ra ngoài bàn hơn nữa vì không có độ cắm (thiếu xoáy). Dù có chênh lệch về độ cắm so với giật theo nguyên tắc 90 độ, nhưng với người quen coi các trận đấu quốc tế, rất dễ nhận ra sự khác biệt khi bóng giật của cao thủ TG luôn có độ cao hơn hẳn các VDV VN nhưng bóng vẫn chạm bàn dễ dàng hơn cú giật sát lưới mà thường ra ngoài của VDV VN. Sự khác biệt này còn tăng thêm nếu so về uy lực độ xoáy lẫn tốc độ của bóng. 2. Khái niệm về đàn hồi "xa góc 90 độ" và "gần góc 90 độ"; Như đã nói, mặt vợt bằng gỗ sẽ có đàn hồi khi chạm bóng có lực va chạm mạnh, dù độ đàn hồi là rất nhỏ đến mức không thấy vì chưa được 1/2mm. Sự đàn hồi đó cũng diễn ra theo hai hướng ngược nhau: xa góc 90 độ và gần góc 90 độ. Xa góc 90 độ nghĩa là khi bóng chạm vợt, độ đàn hồi của vợt làm cho góc hợp bởi hướng bóng và mặt vợt lớn hơn hoặc nhỏ hơn góc 90 độ. Do đó, càng làm giảm đi lực va chạm, hiệu ứng bật ngược càng kém dẫn đến hiện tượng bị xoáy khi đánh. Ngược lại, việc đàn hồi làm hướng bóng hợp với mặt vợt gần đến góc 90 độ sẽ khiến lực va chạm tăng mạnh hơn, hiệu ứng bật ngược dễ xảy ra làm bóng xoáy hơn, cắm hơn. Chúng ta dựa vào nguyên tắc góc 90 độ và đàn hồi của mặt vợt để có thể xác định điểm chạm trên mặt vợt ở đâu để có thể tạo xoáy và tốc độ dễ dàng và hiệu quả nhất khi giật.
Phần 5: Điểm chạm bóng trên mặt vợt. (tiếp theo). Như Theorist đã trình bày, các điều kiện để thực hiện cú giật "ngược lý thuyết" như nguyên tắc 90 độ, chạm bóng khi đã rơi gần mặt vợt, vị trí ngang thân người là những điều kiện CẦN tiên quyết phải có. Tuy nhiên, tác giả cũng biết trước rằng cũng sẽ có không ít những phản bác đáng kể, cho dù không thể phủ nhận được những nguyên tắc vật lý khoa học đã nêu bằng phân tích khoa học. Lý do chủ yếu cho những "niềm tin tuyệt đối" đó là dù đã thử nghiệm nhưng kết quả lại ngược lại với những gì bài viết nói. Nghĩa là ngửa vợt thì bóng .... lên trời (với bóng xoáy lên), mà úp vợt thì bóng xuống ..... bàn (với bóng xoáy xuống). Những kết quả như trên là .... đúng với thực tế, bởi vì các điều kiện được trình bày cho đến giờ phút này còn thiếu, đó là điều kiện ĐỦ để thực hiện cú giật mạnh. Điều kiện ĐỦ ấy chính là ĐIỂM CHẠM BÓNG TRÊN MẶT VỢT. Thiếu nó, ngay cả Ma Long, Zhang Jike hay Timo Boll cũng không thể giật được như thế (dì nhiên là cả tác giả bài viết, hii). Nhưng vì sao yếu tố này lại khó phát hiện đến như vậy? Bởi vì chỉ có DUY NHẤT MỘT ĐIỂM trên mặt vợt có thể tạo được cú giật mạnh hoàn hảo mà thôi, còn tất cả các điểm khác sẽ cho kết quả như .... "cả thế giới công nhận". Phần 5: Điểm chạm bóng trên mặt vợt. (tiếp theo) Phần tiếp theo này, chúng ta sẽ khảo sát các vị trí trên mặt vợt khi thực hiện cú giật và nguyên nhân của sự khác biệt ấy. 1. Khảo sát khi nhìn ngang: Mọi người đều đã biết hai cạnh bên của vợt có đàn hồi khi bóng bắn vào là do tính năng uốn của gỗ, nhưng trong thực tế, khi bóng nảy vào vợt hai cạnh này có tác dụng khác biệt rõ rệt vì bóng đang theo chiều nghiêng vào vợt. Hình vẽ minh họa như sau: Khi bóng chạm vào cạnh dưới của vợt, mặt vợt đàn hồi ra làm cho hướng bóng đến và mặt vợt tạo thành góc "xa góc 90 độ". Theo lý thuyết về nguyên tắc 90 độ, cú chạm bóng ở điểm này sẽ làm cho hiệu ứng bật ngược xoáy giảm, dẫn đến hiện tượng vợt bị xoáy, tức là bị tác động bởi xoáy đến chứ không thể tạo xoáy. Do vậy, bóng bật ra sẽ đi gần như song song với mặt vợt mà khi giật bóng úp vợt sẽ thấy hiện tượng này. Ngược lại, khi bóng va chạm ở cạnh trên như sau: Ở vị trí này, mặt vợt sẽ đàn hồi về góc "gần 90 độ", điều này làm sức ép trên bóng sẽ tăng lên tạo điều kiện cho hiệu ứng bật ngược xảy ra và bóng nảy ra có độ xoáy và độ cắm tốt. Như vậy, nếu mặt vợt trong thi đấu thực tế nằm ngang, chúng ta có thể chia làm hai phần trên và dưới, trong đó, điểm cần chạm sẽ nằm ở phần trên của vợt, nơi có đàn hồi "gần góc 90 độ" và tạo hiệu ứng bật ngược (trong xoáy lên) tốt hơn. Nhưng vẫn chưa đủ nếu không xét đến sự đàn hồi theo trục ngang của vợt. 2. Khảo sát khi nhìn tự trên xuống: Hình vẽ dưới đây minh họa bóng và vợt được nhìn từ trên xuống. Theo hình vẽ, ta thấy thông thường chúng ta đánh bóng bên FH vuông góc với hướng bóng đến, tuy nhiên, do vợt có đàn hồi, đầu vợt sẽ bị uốn cong ra theo hướng "xa góc 90 độ". Như vậy, điểm chạm đầu vợt cũng sẽ tạo hiện tượng bị xoáy chứ không thể tạo xoáy theo nguyên tắc đàn hồi "xa góc 90 độ" thì bị xoáy. Và như vậy, hiện tượng bóng ra ngoài việc độ cắm không lớn, góc bóng cũng sẽ lệch về bên phải của bàn. Để khắc phục hiện tượng này vì không phải lúc nào cũng di chuyển kịp bóng để khỏi phải chạm đầu vợt, các VDV TG thường cầm vợt theo khuynh hướng đầu vợt hơi cúp vào chứ không thẳng hàng với cánh tay ngoài. Và với những người mới tập chơi, khuyết điểm thường xảy ra là đầu vợt hơi bẻ ra ngoài sẽ làm cú đánh rất yếu và hoàn toàn lệch chuẩn. Nhưng với hiện tượng này, chúng ta xác định điểm cần chạm sẽ nằm ở gần cán chứ không thể là đầu vợt như nhiều người đã nghĩ rằng theo nguyên tắc cánh tay đòn, đầu vợt là nơi chạm bóng mạnh và xoáy nhất. Trong phần sau cùng này, tác giả sẽ giải thích theo những nguyên tắc và hiện tượng đã giải thích trong các bài trước nên sẽ không lập lại, mà chỉ nhắc qua trong dấu ngoặc. Các nguyên tắc, hiện tượng ấy bao gồm: hiệu ứng bật ngược của mút, nguyên tắc 90 độ, đàn hồi (của cốt vợt) gần góc 90 độ, xa góc 90 độ, và các hiện tượng khác. Riêng phần giải thích sẽ lập lại để giải thích sau bài viết. Như chúng ta đã biết, cốt vợt do luật của ITTF phải bằng gỗ, do đó có độ đàn hồi (hay còn gọi là độ uốn) khi vợt chạm bóng với lực va chạm mạnh. Điều này đã làm cho các điểm chạm bóng trên bề mặt của vợt có tính năng khác nhau hoàn toàn. Điều này thì gần như hơn một nửa người chơi đều biết là có khác biệt, tuy nhiên, sự khác biệt đó như thế nào thì tùy theo ..... suy luận hoặc cảm tính. Rất không may là sự suy luận theo số người đông nhất lại là suy luận ..... sai, vì cho rằng theo nguyên tắc cánh tay đòn, điểm chạm càng gần đầu vợt (càng xa tay cầm) thì lực đánh bóng càng mạnh. Điều này chỉ đúng nếu cốt vợt bằng kim loại, sẽ có độ đàn hồi gần như không có, nhưng với cốt vợt bằng gỗ, cần xem xét lại theo những nguyên tắc đã nêu, nhất là đàn hồi xa góc 90 độ và gần góc 90 độ. Sự đàn hồi của vợt có thể tóm tắt ở hình vẽ ở phần trước như sau: Như trong hình vẽ, các điểm 2 và 3 khi cốt vợt đàn hồi đã tạo độ lệch, và cũng tương tự như vậy với điểm 4, là điểm đối xứng với điểm 3 ở cạnh bên kia của vợt mà tác giả vẽ thiếu. Chỉ có ở điểm 1 là có độ nảy bóng không đổi so với hướng bóng đến. Trên thực tế, cần phải khảo sát nhiều hơn để hiểu rõ hiện tượng này và tìm ra điểm cần biết để tập luyện đạt hiệu quả cao nhất. Điểm này còn có liên quan đến vùng Sweet Spot mà các hãng sản xuất vợt thường nhắc đến khi tung ra sản phẩm có công nghệ mới, đó là một vùng mà bóng chạm sẽ cho kết quả tốt cho toàn bộ kỹ thuật BB, nếu bóng chạm ra ngoài vùng này, sự chính xác sẽ không còn nữa. (còn tiếp)
3. Vùng sweet spot: Là một vùng trên mặt vợt kiểm soát bóng tốt nhất có dạng hình tròn theo mặt vợt nhưng nhỏ hơn. Lúc đầu, các nhà sản xuất nghĩ rằng hiện tượng bóng chạm ngoài vùng này không kiểm soát được là do cốt đàn hồi, do vậy vợt càng đàn hồi thì càng dễ mất kiểm soát. Muốn mở rộng vùng SS này, các nhà sản xuất đã tăng cường một chất mang tính kim loại là Cacbon nhằm hạn chế tối đa hiện tượng đàn hồi của cốt. Từ kết quả ban đầu là những cốt vợt cứng, các hãng sản xuất đã tiến thêm một bước lớn khi chế tạo được dòng mút mới: tension, để đạt tính chuẩn xác cao hơn mà động tác dễ dàng hơn. Nhưng người TQ lại nghĩ khác, dòng mút cứng của họ lại chỉ thích hợp với cốt có độ đàn hồi nhất định để tạo xoáy. Nguyên nhân là do định nghĩa về độ chuẩn trong BB của họ là khác hẳn với Châu Âu, và kết quả họ đạt được là đúng. Nhưng đây sẽ là một chủ đề khác sẽ được bàn luận sau. Như vậy, vùng SS trên vợt sẽ như sau và để dễ thảo luận tìm điểm thích hợp, vùng này được thể hiện như một mặt đồng hồ: Trong hình, hai trục ngang và dọc là trục mà vợt đàn hồi, hai đường chéo trong mặt đồng hồ định vị vị trí 4g và 5g trong vùng Sweet Spot. 4. Điểm đánh lý tưởng: Qua khảo sát ở mục 1 (Khảo sát khi nhìn ngang), chúng ta loại bỏ phần bên trái của vợt đoạn từ 6g đến 12g, vì khi nằm ngang, phần này chỉ có đàn hồi "xa góc 90 độ" nên không thể có hiệu ứng bật ngược tốt. Qua khảo sát ở mục 2 (Khảo sát khi nhìn từ trên xuống), ta loại bỏ phần trên của Sweet Spot, phần từ 9g đến 3g với lý do tương tự: "đàn hồi xa góc 90 độ" sẽ không có hiệu ứng bật ngược tốt mà còn làm bóng đi lệch sang phải. Như vậy, đoạn còn lại từ 3g đến 6g sẽ chứa điểm lý tưởng cho cú giật FH mạnh. Đoạn này có 3 vùng: từ 3g đến 4g, từ 4g đến 5g, từ 5g đến 6g. Điểm cần tìm phải thỏa mãn cả 2 yếu tố: không được gần trục ngang (9g -3g) vì lệch nhiều nhất về phía đầu vợt, không được quá gần trục dọc (6g -12g) vì sát trục cần đàn hồi. Và không quá khó để tìm ra, đó là vùng từ 4g đến 5g như sau: Điểm này được Th tìm ra và thử nghiệm cho kết quả tuyệt vời nhất. Sau đó, kết quả này được sự xác nhận gián tiếp của một cây vợt từng là thành viên đội tuyển cấp Tỉnh của TQ xác nhận khi anh ta hướng dẫn cho người học trò của Th trước đây. Với điểm này, chúng ta cũng hiểu được vì sao những người cầm vợt dọc lại có cú giật mạnh hơn người cầm ngang, chỉ vì cách cầm vợt dọc rất dễ chạm bóng tại điểm này. Với kết quả này, phần sau chúng ta sẽ khảo sát góc vợt và thời điểm tiếp xúc cho bóng xoáy lên và xoáy xuống.
5. Giật bóng xoáy xuống: Trên đây là hình vẽ cho cú giật bóng xoáy xuống một cách chung nhất và chắc chắn là nó sẽ .... không đúng cho mọi trường hợp. Để nắm vững lý thuyết này, người chơi cần phải biết những điều lưu ý như sau: * Lưu ý 1: Hình vẽ cho thấy bóng chạm ở giữa đường lăn tay, đó là điểm đánh của mút ... tàu. Với mút tension, điểm bắt đầu đường lăn tay gần bóng hơn do độ lún bóng cao hơn, mút tension sẽ không chịu nổi sức nén quá lớn như mút tàu. Do tính chất này, mút tension (Nhật, Đức, Pháp) cũng sẽ không giật xung được với bóng xoáy xuống mạnh mà phải giật moi. * Lưu ý 2: đường lăn tay này chỉ áp dụng cho giật theo đường chéo của bàn, tức là đường dài nhất của bàn theo nguyên tắc tống bóng càng xa càng tốt vì xoáy đã có sẵn từ đối phương đưa sang. Còn với đường thẳng của bàn (chữ I) là đường ngắn nhất của bàn? Áp dụng nguyên tắc xoáy tạo quỹ đạo bóng và nguyên tắc tạo xoáy như sau: Bóng càng xoáy thì điểm rơi trên bàn đối phương càng ngắn hơn bóng ít xoáy, do đó, để xử lý cú giật theo đường thẳng của bàn, mặt vợt cần đứng hơn và góc lăn tay cao hơn. Dưới đây là hình minh họa cho hai cú giật theo đường chéo của bàn và đường thẳng của bàn. Nếu xử lý cú giật đường chéo của bàn bằng động tác giật đường thẳng, bóng sẽ cắm lưới do quá nhiều xoáy. Về động tác, khi cần tăng xoáy để bóng có chiều dài ngắn hơn thì góc lăn tay phải lớn hơn. Điều này rất nhiều người bị sai vì khi giật theo đường thẳng, người ta thường ép vợt xuống. Do vậy, clip được trích dẫn sẽ rất dễ gây tranh cãi vì góc giật khác nhau khi giật từ hai góc khác nhau, mời mọi người xem lại clip của Wang Li quin, góc giật đường chéo ở phút 0:40 và góc giật đường thẳng ở 0:53 là khác nhau. * Lưu ý 3: cách đánh điểm 4g trên vợt. Đây là lưu ý lớn nhất về kỹ thuật để thực hiện cú đánh này. Nhìn hình vẽ, nhiều người sẽ nghĩ bóng dễ chạm đầu vợt ở cạnh trên, nhưng trên thực tế hoàn toàn ngược lại, rất khó chạm được ở điểm 4g vì bóng luôn rớt nhanh hơn người giật. Lý do là bóng đang rơi theo phương thẳng đứng nên độ cao hạ rất nhanh (dù nhìn có vẻ rất chậm) cộng với thói quen lăn tay hướng lên nên hầu như giật bóng hụt hoặc may mắn lắm là chạm vào điểm từ 8g đến 10g của vợt. Cách để chạm đúng 4g do vậy cũng là một kỹ thuật. Cách này, hình tượng cho dễ hiểu là giống kỹ thuật bắn súng khi súng có độ lệch nhất định. Khi thử súng bằng cách bắn vào điểm cố định, nếu viên đạn bị lệch đi 5mm về phía trái của điểm cố định, thì khi bắn thật, người ta sẽ nhắm vào điểm cách 5mm về phía phải của điểm cố định để trừ hao độ lệch của súng. Như vậy, ngoài việc điều chỉnh cho sát tay cầm vợt, người giật cần nhắm vào điểm thấp hơn bóng như sau: Nghĩa là phải giật vào một vị trí thấp hơn bóng đang nhìn thấy thì mới có thể giật đúng điểm 4g của vợt. Những lần giật đầu tiên theo cách này sẽ rất khó chịu cho người giật, nhưng sẽ rất nhanh trở thành phản xạ khi gặp bóng xoáy xuống. Thật ra, cách đánh vào điểm tưởng tượng như thế này là cách phổ biến nhất trong các bài tập nâng cao mà người chơi BB cần có để không phụ thuộc vào mắt, mà là phụ thuộc vào kiến thức về quỹ đạo bóng để biết sẽ phải đánh vào điểm nào ngay khi bóng vừa rời vợt của đối phương. Đó là kiến thức về quỹ đạo bóng, yếu tố vật lý không thay đổi được trong BB. (còn tiếp) * Lưu ý 4: Vị trí thân người và động tác lăn tay: Tất cả những người chơi BB đều hình thành một vị trí đứng có độ dài với bóng đến là bóng không xoáy khi tập giật đều, do đó, lỗi thường mắc phải khi giật bóng xoáy xuống là vị trí xa về phía sau so với bóng vì bóng xoáy xuống bao giờ cũng bị khựng lại sau khi chạm bàn. Lỗi này lại thường xảy ra hơn khi né người giật FH. Cách đơn giản nhất là phải .... nhớ di chuyển áp sâu vào bàn hơn bình thường để cú giật không bị với về phía trước (bóng sẽ chạm ở 1/2 sau của đường lăn tay). Về động tác lăn tay, nếu bóng sau khi chạm bàn mới hạ tay xuống thì sẽ không có điểm dừng mà phải lăn lên lại ngay. Cú giật sai này sẽ không mạnh được vì như phần phân tích trước đó, điểm chạm bóng sẽ là sau 1/2 đường lăn tay của người giật. Vì vậy, cần hạ vợt trước khi bóng chạm bàn và có một vị trí đứng yên trong một khoảng ngắn thời gian trước khi lăn lên lại. Nhưng nếu từ vị trí dừng đó, người giật tăng tốc nhanh lập tức thì đã mắc lỗi gồng cứng cơ gân và như vậy cũng sẽ không lăn nhanh được. Để khắc phục tình trạng này, từ vị trí đứng yên của vợt, người giật khẽ lăn nhẹ tay trước rồi mới gập nhanh được. Nhận xét: với kỹ thuật giật xoáy xuống như nhau về nguyên tắc, những cốt vợt mềm kết hợp với mút cứng cho hiệu quả rõ rệt hơn hẳn so với dòng mút mềm và cốt cứng. Với mút tàu, nếu kỹ thuật chận đẩy bóng xoáy lên là phần yếu kém nhất, thì cú giật bóng xoáy xuống là kỹ thuật mang lại hiệu quả cao nhất. Bóng đi nhanh, mạnh, cắm, sau khi chạm bàn gần như vọt song song với mặt bàn cùng với âm thanh rất chát. Từ hiệu quả kỹ thuật này của VDV TQ với quả bóng đi uy lực, gần như đối phương không có được tỷ lệ đỡ lại vào bàn, cho dù là các VDV TQ là người đỡ bóng. Vì vậy, nếu xem các clip thi đấu, hầu như khi gò quả bóng mà đối phương có thể giật xung, chúng ta thấy người đỡ dường như không muốn chận, cho dù đó là Zhang Jike hay Ma Long, vì họ biết cũng không đỡ được nếu không lui ra xa bàn kịp. Những người chơi mút tàu ở VN thì hầu như 95% là không giật được kỹ thuật này, và đã tự hạn chế kỹ thuật mạnh nhất của dòng mút khủng nhất TG cho cú giật xung bóng xoáy xuống, đó là điều đáng tiếc nhất. * Lưu ý 5: Giật bóng ít xoáy. Nguyên tắc chung để giật bóng xoáy xuống được uy lực là dựa vào xoáy có sẵn của đối phương cùng với nguyên tắc 90 độ, nên chắc chắn sẽ gặp khó khăn với bóng gò ít xoáy (lỏng) vì không còn xoáy để .. mượn. Tuy nhiên, bóng ít xoáy cũng là nỗi khó khăn của lối giật truyền thống (ngửa vợt giật lên) mà nguyên nhân chính cũng là do thiếu xoáy (lên) để có thể giật mạnh. Vì khi đã thiếu xoáy để quỹ đạo bóng cắm vào bàn tốt nhất thì khi giật mạnh, ta điều chỉnh cho bóng cao hơn lưới thì dễ ra ngoài, điều chỉnh thấp hơn lại vướng lưới. Giải pháp cảm tính thường gặp để đối phó là giật nhẹ hơn bằng cách tiếp xúc mỏng, giảm tốc độ lăn tay. Thế nhưng, đã giật để tấn công mà phải giật nhẹ (tốc độ thấp) hơn và ít xoáy thì cũng giống như tạo điều kiện cho đối phương đưa bóng ra góc để phải chạy, hoặc xấu hơn, cho đối phương phản công dứt điểm. Do vậy, giải pháp này thường được so sánh kém hơn cả cách .... gò bóng lại vì ít nguy hiểm hơn một cú giật nhẹ. Ví như người có chiều cao thì lấy được vật ở trên cao mà người thấp không thể với lấy được, nhưng giờ muốn lấy vật dưới thấp thì phải tự ... chặt chân. Giải pháp tối ưu khi gặp bóng ít xoáy là ... tăng xoáy cho bóng khi giật. Cách tăng xoáy cho bóng thì đường lăn tay cần phải uốn hơi tròn nhằm mục đích tăng thời gian lưu bóng trên mặt vợt sẽ làm tăng hiệu quả tạo xoáy, điểm trên bóng là từ 2g30 đến 3g mà vẫn tiếp xúc dày bóng. Từ kỹ thuật này, người giật vẫn có thể giật xung mà không phải tự .... chặt chân mình.
5. Giật bóng xoáy xuống: (tiếp theo) * Lưu ý 6: giật third-ball attack. Chiến thuật nổi tiếng của TQ: third ball attack là tấn công dứt điểm sau khi giao bóng. Gọi là third-ball attack căn cứ vào số lần chạm bóng. Người giao là chạm bóng lần đầu, đối phương đỡ là chạm bóng lần hai, người giao bóng giật dứt điểm là chạm bóng lần thứ ba. Chiến thuật này nổi tiếng vì không phải dễ thực hiện, nhất là đối với những người có quả giao bóng đa dạng, cần có sự chuẩn bị đúng và kiến thức tối thiểu về bóng xoáy. Sau chiến thuật này, người TQ còn phát triển lên một mức cao hơn: giật dứt điểm ngay cú giao bóng của đối phương như hiện nay chúng ta thường thấy. Nguyên nhân khiến chiến thuật này nổi tiếng là vì không phải ai cũng giật được nếu ... không biết, là do có sự tham gia của xoáy ngang từ hiệu ứng bật ngược của mút. Vì chủ đề này có liên quan đến xoáy mà Th chưa viết tới, nên phần giải thích của cú giật này cũng chỉ mang tính đối phó dành cho những người thích .... giật được ngay. Ngắn gọn nhất là chúng ta giao bóng đều có xoáy ngang, vì tác dụng của xoáy ngang đó, khi chạm vợt đối phương sẽ xuất hiện hiệu ứng bật ngược của mút làm bóng trả ra có xoáy theo chiều ngược lại và làm thay đổi quỹ đạo bóng theo phương ngang. Ví dụ sau áp dụng cho cú giao bóng pendulum thông dụng nhất hiện nay: Khi giao bóng, vợt kéo từ phải sang trái tạo cho bóng xoáy sang trái, khi đối phương đỡ bóng, hiệu ứng bật ngược sẽ làm bóng đổi chiều xoáy dẫn đến hiện tượng quỹ đạo bóng sau khi chạm bàn sẽ nảy lệch đi theo chiều xoáy đó về bên phải. Cụ thể như sau: Như vậy thì với cú giao bóng bên BH thông dụng cũng sẽ làm bóng bật sang trái (của người giao bóng cầm vợt tay phải). Nói tóm lại, bóng sau khi chạm bàn sẽ bật theo phương ngược chiều với phương đã tạo xoáy. Động tác giật cũng như đã giới thiệu, xoáy xuống nghiêng úp vợt và có sự thay đổi góc lăn tay giữa giật đường chéo và đường thẳng của bàn (góc giật đường thẳng của bàn cao hơn), ngoài ra còn là chạm điểm 4g trên vùng SS ở mặt vợt. Nhưng để làm được điều này, người giật cần có những chuẩn bị nhất định vì không thể nhìn bóng bật ngang rồi giật kịp thời. Khi cầm trái bóng trong tay và quyết định xoáy sẽ giao, người giao bóng cần nhớ là bóng trả lại sẽ bật sang trái hay phải để có thể di chuyển trước về hướng bóng trả lại có tính đến độ bật ngang của bóng và tung cú giật dứt điểm. Bởi vì bóng trả lại là do tác động từ xoáy của người giao bóng nên có thể chủ động trong tính toán. Ngoài ra, với bóng trả lại là xoáy lên thì chỉ khác ở quỹ đạo xoáy là bóng sẽ nảy chuội thấp hơn và vọt tới để xử lý, với bóng xoáy xuống của đối phương trả lại thì độ bật ngang sẽ nhiều hơn bóng xoáy lên. 6. Giật bóng xoáy lên: Cũng như giật bóng xoáy xuống, cũng có các lưu ý cần thiết như sau: * Lưu ý 1: hình vẽ minh họa gần đúng cho cú giật mút tàu khi điểm 1/4 đường lăn tay, còn với mút Nhật, điểm chạm bóng là gần 2/4. Gần như ngược hẳn với cú giật bóng xoáy xuống. * Lưu ý 2: góc đánh bóng chỉ đúng với giật theo đường chéo của bàn, tức là đường dài nhất. Với đường thẳng dọc bàn (chữ I), góc đánh bóng phải lớn hơn. Nguyên nhân cũng giống như giật xoáy xuống, giật đường ngắn nhất của bàn cần tăng xoáy để bóng có độ cắm tốt hơn, khoảng cách bóng bay ngắn hơn mới thỏa mãn được. Mời các bác xem góc đánh của Zhang Jike khi giật chữ I, vợt luôn đi thẳng lên đẩu. Như cú giật ở 1:07 và nhiều cú khác tương tự trong trận này.
6. Giật bóng xoáy lên: (tiếp theo) * Lưu ý 3: Vị trí chạm bóng phải gần ngang với thân chứ không ở phía trước như giật bóng xoáy xuống, nhằm đảm bảo chạm bóng ở 1/4 đường lăn tay. * Lưu ý 4: Với bóng xoáy lên có độ xoáy và tốc độ cao (đối giật), động tác giật hơi cuốn tay và lăn theo chiều lên như chúng ta thường thấy ớ các VDV đỉnh cao. Động tác này nhằm đảm bảo độ xoáy tối thiểu khi chạm bóng ở 1/4 đến 1/2 đường lăn tay mà người giật không thể chủ động được. Nghĩa là bóng có thể chạm bất cứ thời điểm nào nằm trong đoạn từ 1/4 đến 2/4 mà vẫn đảm bảo độ xoáy cho bóng ra (không chủ động được vì bóng tới có độ xoáy và tốc độ cao), hình ảnh minh họa không có nghĩa là bóng đã dính vào vợt như vậy Động tác này ít thấy ở Ma Long, thỉnh thoảng ở Zhang Jike, và thường thấy nhất ở Fan ZhenDong, dễ hiểu là do vợt của Ma Long là mềm nhất nên dể tạo xoáy, vợt của Zhang Jike hơi cứng hơn, còn của Fan ZhenDong là cứng nhất nên thường phải tạo xoáy nhiều hơn. Và dường như, kỹ thuật này là thiếu sót lớn nhất của BBVN hiện nay, còn Tây, Tàu gì cũng có trong các clip. Đôi khi, bóng chạm phía trước nhiều thì động tác được biến thể ra phía trước, tạo thành một hình cầu vòng úp. * Lưu ý 5: không nên tập kết hợp hai cú giật xoáy xuống và xoáy lên cùng là giật xung. Bởi lẽ sau cú giật xung bóng xoáy xuống, nếu đối phương chặn lại được thì bóng trả lại có xoáy và tốc độ không thua kém cú giật củ mình trước đó. Trong trường hợp này, chúng ta cần thực hiện cú đánh vóng cầu, biến tốc độ bóng đang đến thành xoáy và đề phòng vợt chạm điểm không mong muốn sẽ tạo ít xoáy. * Lưu ý 6: với giật cú giao bóng xoáy lên, mặt vợt cần mở lớn hơn bình thường để phù hợp với quỹ đạo bóng nảy hai lần trên mặt bàn, nhưng chú ý là không lui xa, bóng sẽ rơi rất thấp làm chúng ta khó thực hiện cú giật ngửa vợt. Với cú đánh third-ball attack, điều dễ quên nhất là độ lệch của bóng nên thường giật đầu vợt hoặc quá sát tay cầm, hiệu quả sẽ không như mong muốn.
Một cái nhìn tổng thể cho cú giật mạnh và nhẹ. Nếu chỉ cho rằng chơi BB chỉ cần có cú giật mạnh thì thật là quá đơn giản như chưa ... biết chơi BB. Vì ngay cả những nhà VĐTG, chúng ta vẫn thấy họ giật nhẹ cho cả bóng tới là xoáy lên và xoáy xuống, mà dường như trong trận đấu với đối thủ ngang tầm, cú giật nhẹ còn được sử dụng nhiều hơn. Lý do là không phải lúc nào cũng có bóng để giật xung, ngay cả với đối phương dưới tầm khoảng 4 bóng. Vậy kỹ thuật giật nhẹ thực chất là kỹ thuật gì và liên quan ra sao đến kỹ thuật giật mạnh, có phải là kỹ thuật giật mạnh được áp dụng chậm, nhẹ sẽ là cú giật nhẹ? Hay kỹ thuật giật nhẹ được tăng tốc tối đa và độ dày tiếp xúc bóng sẽ là cú giật mạnh? Thực tế khác hẳn, nhưng đây là điểm sai nhiều nhất cho người chơi BB do lẫn lộn này. Trước hết, tên gọi được định danh theo giới BBVN thường dùng. Với bóng xoáy xuống, cú giật nhẹ thường được gọi là cú giật moi, giật mạnh được gọi là giật xung. Với bóng xoáy lên, cú giật nhẹ có rất nhiều tên gọi tùy theo người: giật đều, giật vòng, giật xoáy, ..... Điểm chung (trong tên gọi) của cú giật mạnh và nhẹ đều là giật xung tuy là kỹ thuật đối với hai loại bóng này là khác nhau, bóng xoáy lên thì ngửa vợt giật lên, bóng xoáy xuống là úp vợt giật tới như đã trình bày trong topic này. Điều kiện cho cú giật mạnh phải là lý tưởng, với bóng xoáy xuống, bóng tới phải nhẹ, cao, xoáy xuống vừa phải; với bóng xoáy lên, bóng tới phải ngang tầm lưới hoặc đã ra xa bàn, tốc độ không cao để có thể tung cú giật xung. Vậy điều kiện nào làm cho VDV phải giật nhẹ? Chính là những điều kiện bóng đến ngược lại với điều kiện thuận lợi nêu trên: bóng quá nặng, quá thấp, quá khựng lại (với bóng xoáy xuống) và rơi thấp lại gần bàn, tốc độ đến quá cao không kịp hạ tay. Một yếu tố khác cần nói đến là tâm lý và chiến thuật, điều kiện giật xung đủ, nhưng chỉ cần giật nhẹ (khi đối phương đã ngã chẳng hạn), hay đối phương đứng quá xa bàn, chỉ cần giật nhẹ kết hợp điểm rơi. Sự khác biệt giữa giật nhẹ và giật mạnh là khá lớn cho cả hai loại bóng. Bản chất của cú giật nhẹ bắt nguồn từ ngyên nhân chính là không thể tạo xoáy lớn được trong điều kiện bất lợi. I. Giật bóng xoáy xuống. Trong hình là bóng trên cao đang ở điểm lý tưởng để tung cú giật xung. Nhưng có hai lý do bạn không thể giật ở điểm đó được: khi né người được thì bóng đã rơi qua điểm lý tưởng trên; hai là đối phương gò bóng sát lưới và quá ngắn, bóng cũng sẽ rơi đến vị trí thấp. Cả hai trường hợp này đều xảy ra cho hai góc FH và BH của bạn. Lý do thứ ba xảy ra với bóng phản xoáy cắt từ xa bàn, bóng đến bàn tuy cao nhưng đã hết động năng nên tuy hơi cao, nhưng điểm rơi trong bàn và có độ khựng rất lớn. Bạn sẽ giật như thế nào ngoài cú giật moi? Có người cho rằng về bản chất, cú giật moi có xoáy lớn hơn cú giật xung, có đúng như vậy không? Trong trường hợp này, VDV chỉ còn một cách duy nhất là giật moi như trong hình. Chỉ cần một lực nhẹ, bóng sẽ có quỹ đạo rất cong và cắm. Tuy nhiên, không thể dùng động tác này để giật mạnh. Vì chỉ cần lăn nhanh hơn là lập tức bóng sẽ vọt ra ngoài bàn. Đây là điểm sai thường thấy trong tập luyện và huấn luyện khi cho rằng cú giật moi nếu lăn nhanh sẽ là cú giật xung. Nguyên nhân: Nếu quan sát động tác giật moi, dễ dàng nhận ra là nó tương tự cú giật xung của bóng xoáy lên nhưng với đường lăn tay ngắn hơn, vị trí thấp hơn và gần bàn hơn do quỹ đạo bóng xoáy xuống. Tuy nhiên, trong trường hợp này, đường lăn tay và quỹ đạo bóng gần như song song nên khả năng tạo xoáy rất thấp (không đúng với nguyên tắc 90 độ). Giải thích cụ thể hơn: ở vị trí giật moi, khả năng tạo xoáy kém nên nếu so sánh với giật xung có tỷ lệ xoáy/tốc độ là 8/10, thì giật moi chỉ có thể tạo độ xoáy 6 nên phải giảm tốc độ xuống 6 hoặc 5 để có tỷ lệ x/t là 6/6 hoặc 6/5. Như vậy, tuy có tỷ lệ x/t cao hơn giật xung, nhưng nếu tăng tốc độ, bóng sẽ ra ngoài bàn vì không thể tăng xoáy. Nhưng với câu hỏi liên quan: nếu dùng động tác giật moi nhưng giật ở điểm giật xung? Hay có thể dùng động tác giật xung giật ở điểm cao nhưng giật nhẹ tạo xoáy? Nếu dùng động tác giật moi nhưng giật ở điểm giật xung thì sẽ thế nào? Hay có thể dùng động tác giật xung đúng thời điểm nhưng chỉ giật nhẹ tạo xoáy? Trường hợp 1: động tác giật moi nhưng giật ở điểm giật xung có thể giật mạnh được không? Ở vị trí này, bóng vừa rơi qua điểm cao nhất, vì vậy, bóng chưa đạt được độ xoáy lớn. Cho nên ngoài yếu tố không đảm bảo nguyên tắc 90 độ để có cú giật mạnh, cú giật này còn ít xoáy vì nguyên tắc giật moi là lợi dụng xoáy xuống của bóng tới để trả lại. Cũng cần nói rộng hơn về xoáy mà nhiều người hiểu nhầm, độ xoáy của bóng khi di chuyển ở không trung thì gần như không đổi nhưng do độ tịnh tiến của bóng thay đổi nên càng rơi sâu, bóng sẽ càng xoáy. Điều mà một phát biểu cho rằng Xu Xin chờ bóng rơi xuống thấp để hết xoáy nên dễ dàng giật lại là một chuyện hài hước mà trình D cứng cũng đủ hiểu. Trường hợp 2: Bóng đủ điều kiện để giật xung, nhưng chỉ muốn giật nhẹ. Điều này hoàn toàn bình thường do đảm bảo nguyên tắc 90 độ của hướng bóng đến và mặt vợt nên hoàn toàn có thể giật nhẹ được với góc giật lớn hơn 1 chút. VDV thường sử dụng cú giật này để giật vào điểm họ muốn (giật sửa) thay vì giật mạnh về một góc nhất định dễ đoán. Tóm lại: cú giật nhẹ của bóng xoáy xuống (mà quen gọi là giật moi) lại là cú giật "được nhiều người ưa thích nhất" để đối phó với bóng xoáy xuống. Do không có nguyên tắc 90 độ và không tăng xoáy được nên chỉ được giật ở vị trí rất thấp. Chính vì điều này, các chỉ đạo viên, VDV có kinh nghiệm thường đối phó với đối phương có cú giật moi tốt dựa trên hai nguyên tắc: gò bóng xoáy ít (bóng lỏng) hoặc gò bóng dài là đủ để làm giảm tác dụng hoặc hoàn toàn vô hiệu hóa cú giật moi. Một kết luận lý thú khi khảo sát và so sánh giữa giật mạnh và nhẹ của bóng xoáy xuống là động tác. Động tác giật nhẹ của bóng xoáy xuống lại là động tác giật xung của bóng xoáy lên. sự khác biệt chủ yếu là do nguyên tắc 90 độ. Vậy với bóng xoáy lên, chuyện ngược nhau động tác có như vậy không? Xin mời các bác xem VDV Aruna Quadri, hiện là VDV có cú giật xung bóng xoáy lên thuộc top mạnh nhất TG hiện nay. Tuy nhiên, anh lại không có cú giật xung bóng xoáy xuống mà sử dụng luôn động tác giật xung bóng xoáy lên. Đó cũng là điểm yếu của anh khi chỉ biết giật moi.
